Kunstenfestival Eden – Kunstenaar Bart Vinckier
Schilderen als ultieme vrijheid. Over het werk van Bart Vinckier
Take a little walk to the edge of town and go across the tracks. Where the viaduct looms, like a bird of doom as it shifts and cracks. Where secrets lie in the border fires, in the humming wires. Hey man, you know you’re never coming back. Past the square, past the bridge, past the mills, past the stacks (Nick Cave, Red Right Hand)
Een van mijn eerste herinneringen aan Bart dateert van het schildersatelier in de academie in Roeselare. De ernst in zijn blik tijdens een korte pauze van het schilderen, zijn focus op het werk in wording en op het beeldmateriaal in zijn hand, zie ik nog altijd scherp voor ogen. Groen achter de oren, nieuw in het atelier, sloeg ik hem gade en was ik erg onder de indruk van zijn sérieux. Een beetje geïntimideerd zelfs.
17 jaar later delen we ons atelier en leven. En tot op de dag van vandaag herken ik diezelfde ernst. Schilderen is geen luchtige bezigheid voor Bart. Het is een intens proces van nadenken, zwoegen, wroeten, zoeken, smeren, overschilderen, … tot het uiteindelijk iets is. In veel verschillende, relatief korte schildersessies bouwt Bart zijn beeld op en ontstaat gelaagd werk. In zijn recente, abstracte schilderijen, speelt toeval en experiment een belangrijke rol. Een verfspat of veeg vormt de aanzet voor een nieuwe borstelstreek. Zonder vooropgesteld beeld gaat hij aan de slag en laat hij zich leiden door het schilderij dat tot stand komt.
De voorbije jaren zag ik Bart evolueren van een figuratieve naar een meer abstracte stijl. Geleidelijk aan transformeerde zijn werk naar een vrij en gelaagd spel van verf en vorm. Een verandering die niet zonder slag of stoot ging en waarbij Bart vaak naar houvast zocht. Bij een vluchtige aanblik staat een recent werk zoals A brisk walk (2020) ver af van een ouder werk zoals Keiner Wüsste (2008). Maar laat je niet misleiden door de vorm. Ook in het vroeger, figuratief werk stonden de verf en de sterke toets centraal. Dat Bart een echt schilderbeest is, is al lang duidelijk. Maar waar je als kijker nog sterk geleid werd door het beeld in zijn vroeger werk, neemt de verf zelf het in zijn recente schilderijen helemaal over.
Als ik één inhoudelijke, gemene deler zou moeten benoemen in het oeuvre van Bart, dan zou het vrijheid zijn. Het ouder werk onderzocht de grenzen van de individualiteit en de verhouding van de mens tot de wereld waarin hij leeft. De relatie van de gewone man tot economische of politieke machtsstructuren, de kleine mens in de grote geschiedenis, is een thematiek die Bart blijvend fascineert. Finaal draait het om het streven van de mens naar ultieme vrijheid, binnen een realiteit die bepaalde begrenzingen oplegt. Waar dit concept in zijn ouder werk vooral zichtbaar was in de figuratie, is het alom tegenwoordig in Barts recent werk. Zowel in het proces als in het uiteindelijke, abstracte beeld, spat de vrijheid ervan af. Het oppervlak van de schilderijen verraadt een grote gelaagdheid en de verfhuid draagt sporen als ware het littekens van een intense en moeizame zoektocht naar de ultieme vrijheid, het Eden. Soms denk ik dat de evolutie in het werk van Bart een veruitwendiging is van de steeds bijkomende verwachtingen vanuit zijn leefomgeving. Alsof het streven naar zijn Eden wordt aangescherpt doorheen de jaren en hij de vrijheid maximaal opzoekt in zijn kunst.
Als kunstenaarskoppel, begrijpen we van elkaar hoe belangrijk de kunst voor de ander is. We praten en reflecteren vaak over ons werk. Maar op momenten dat we beiden aan de slag zijn in het atelier, vertoeven we elk in onze eigen zone. Het schilderen zelf is immers een hoogst individuele aangelegenheid. Nick Cave houdt ons geregeld gezelschap in het atelier. Ooit zei Bart dat hij ervan droomde om te schilderen zoals Nick Cave muziek maakt. Als ik de vrije, associatieve teksten van Nick beluister, begrijp ik perfect waar die droom vandaan komt.
